Met de huidige pandemie van COVID-19 wordt er een groot beroep gedaan op laboratoria voor verwerking van monstermaterialen, diagnostiek, maar ook onderzoek naar een vaccin tegen SARS-CoV-2. Ten aanzien van het veilig (biosafety) werken met SARS-CoV-2 zijn er diverse documenten en richtlijnen van onder andere het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu), WHO en CDC (Centers for Disease Control and Prevention) gepubliceerd. De belangrijkste biosafety aspecten zijn hieronder verder uitgewerkt. Tenslotte worden ook enkele biosecurity aandachtspunten benoemd.
RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu)/LCI (Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding (onderdeel RIVM)) richtlijn SARS-CoV-2 - bioveiligheid
COVID-19 is per 28 januari 2020 aangemerkt als groep A-meldingsplichtige ziekte. Dit houdt in dat reeds bij het vermoeden van de ziekte dit direct gemeld moet worden aan de GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst) van de woon- of verblijfplaats van de patiënt.
Mede op basis van het WHO-advies (zie verderop) en Interim Laboratory Biosafety richtlijnen van het Amerikaanse CDC adviseert het RIVM/Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding (LCI) het volgende over veiligheid bij het verwerken van monstermaterialen, diagnostiek en klinisch-chemische bepalingen:
- Alle soorten respiratoire materialen en feces dienen als (potentieel) infectieus te worden beschouwd.
- Bloed en urine wordt niet als infectieus beschouwd en kan door klinisch chemische en serologische laboratoria op gebruikelijke wijze worden verwerkt.
- Potentieel aerosol-vormende handelingen bij verwerken van patiëntmaterialen die mogelijk infectieus virus bevatten dienen te gebeuren onder BSL-2-condities in een biologisch veiligheidskabinet klasse 2.
Meer informatie:
- RIVM/LCI richtlijn SARS-CoV-2 (https://lci.rivm.nl/richtlijnen/covid-19)
- RIVM/LCI Aanvullende informatie diagnostiek COVID-19 (https://lci.rivm.nl/covid-19/bijlage/aanvullend)
WHO interim guidance for laboratory biosafety related to SARS-CoV-2
Op 12 februari 2020 heeft de WHO tussentijdse richtlijnen gepubliceerd voor laboratoria die betrekking hebben op het testen van klinische monstermaterialen van patiënten die voldoen aan de casusdefinitie voor coronavirusziekte 2019 (COVID-19).
Het is essentieel om ervoor te zorgen dat gezondheidslaboratoria zich houden aan gepaste bioveiligheidspraktijken. Alle tests op de aanwezigheid van SARS-CoV-2 of klinische monsters van patiënten moeten worden uitgevoerd in goed uitgeruste laboratoria, door personeel dat is opgeleid in de relevante technische en veiligheidsprocedures. Nationale richtlijnen voor laboratoriumbioveiligheid moeten onder alle omstandigheden worden gevolgd.
- Alle procedures moeten worden uitgevoerd op basis van risicobeoordeling en alleen door personeel met bewezen bekwaamheid, te allen tijde met strikte inachtneming van alle relevante protocollen.
- De initiële verwerking (vóór inactivering) van alle monsters moet plaatsvinden in een gevalideerde biologisch veiligheidskabinet of in een primair ingeperkt apparaat.
- Diagnostisch laboratoriumwerk met geïnactiveerd materiaal (bijvoorbeeld sequentiebepaling en PCR) moet worden uitgevoerd in een faciliteit met procedures die gelijkwaardig zijn aan bioveiligheidsniveau 2 (BSL-2).
- Laboratoriumwerk met ‘levend’ virus (bijvoorbeeld viruscultuur, isolatie- of neutralisatiebepalingen) moet worden uitgevoerd in een laboratorium op bioveiligheidsniveau 3 (BSL-3) met onderdruk.
- Er moeten geschikte desinfectiemiddelen met bewezen activiteit tegen omhulde virussen worden gebruikt (bijvoorbeeld bleekmiddel, alcohol, waterstofperoxide, quaternaire ammoniumverbindingen en fenolische verbindingen).
- Patiëntenmonsters van vermoedelijke of bevestigde gevallen moeten worden vervoerd als UN3373, "Biologische stof Categorie B". Virale culturen of isolaten moeten worden vervoerd als categorie A, UN2814, "besmettelijke stof die de mens aantast".
Meer informatie:
- WHO Coronavirus disease (COVID-19) technical guidance: Laboratory testing for 2019-nCoV in humans
(https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/technical-guidance/laboratory-guidance) - Public Health England (PHE) guideline on COVID-19 safe handling and processing for samples in laboratories
(https://www.gov.uk/government/publications/wuhan-novel-coronavirus-guidance-for-clinical-diagnostic-laboratories/wuhan-novel-coronavirus-handling-and-processing-of-laboratory-specimens) - Interim Laboratory Biosafety guidelines of the CDC (Centers for Disease Control and Prevention) (https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-nCoV/lab/lab-biosafety-guidelines.html)
COGEM advies CGM/200211-01 ten aanzien van de pathogeniteitsclassificatie en inschaling van werkzaamheden met het nieuwe coronavirus 2019-nCoV uit Wuhan
De Commissie Genetische Modificatie (COGEM) heeft op 11 februari advies uitgebracht over inschaling en risicoclassificatie van werkzaamheden met genetisch gemodificeerd SARS-CoV-2. Gezien de aard van de ziekte die het virus veroorzaakt en de afwezigheid van effectieve profylaxe of behandeling, adviseert de COGEM om SARS-CoV-2 in pathogeniteitsklasse 3 in te delen. De COGEM adviseert om werkzaamheden met replicatiecompetent (gg-) SARS-CoV-2 op ML-III inperkingsniveau uit te voeren met de volgende aanvullende maatregelen:
- Het dragen van handschoenen tot over de mouwen van de werkkleding;
- Het dragen van een mond- en neuskapje (P2 of hogere specificatie) en een veiligheidsbril.
Meer informatie:
- COGEM advies CGM/200211-01 (https://cogem.net/app/uploads/2020/02/200211-01-advies-Pathogeniteitsclassificatie-en-inschaling-van-werkzaamheden-met-het-nieuwe-coronavirus-2019-nCoV-uit-Wuhan.pdf)
- Bureau GGO - Werkzaamheden met (sequenties van) het nieuwe coronavirus (https://www.ggo-vergunningverlening.nl/nieuws/werkzaamheden-met-sequenties-van-nieuwe-coronavirus)
ABSA SARS-CoV-2 Toolbox
De Amerikaanse Biosafety Association (ABSA International) heeft een toolbox gepubliceerd over SARS-CoV-2 met relevante links naar websites en richtlijnen over veiligheid in het laboratorium (https://absa.org/covid19toolbox/)
Biosecurity aspecten van SARS-CoV-2
Naast veilig werken met SARS-CoV-2, is het ook belangrijk dat laboratoria zich bewust zijn van potentiele biosecurity aspecten. Bureau Biosecurity heeft verschillende aandachtpunten op haar website gepubliceerd (zie: https://bureaubiosecurity.nl/pijlers).
Ten aanzien van onderzoek met het virus en het vervaardigen van (delen) van SARS-CoV-2 zijn er richtlijnen voor het bestellen van gesynthetiseerde virale sequenties (bijvoorbeeld primers voor PCR). Het International Gene Synthesis Consortium (IGSC) is een door de industrie geleide groep van gene synthesis bedrijven en organisaties. Het IGSC heeft een Harmonized Screening Protocol opgesteld om misbruik van synthetisch vervaardigde sequenties te voorkomen. Door de bestelde sequenties en de klanten van gene synthesis bedrijven te screenen, wordt beoogd om de goede kanten van de gensynthese technologie te beschermen en daarbij het risico op misbruik te minimaliseren. Ook voor SARS-CoV-2 sequenties dient hiermee bewust omgegaan te worden.
Meer informatie:
- Biosecurity pijlers (https://bureaubiosecurity.nl/pijlers)
- Biosecurity Kwetsbaarheidsanalyse (https://www.biosecuritykwetsbaarheidsanalyse.nl)
- 10 gouden securityregels (https://bureaubiosecurity.nl/kennisplein/10-gouden-securityregels)
- International Gene Synthesis Consortium (https://genesynthesisconsortium.org/)
- Harmonized Screening Protocol (https://genesynthesisconsortium.org/wp-content/uploads/IGSCHarmonizedProtocol11-21-17.pdf)
Webinar Sessie: COVID-19 - Biosafety & Biosecurity
Op 2 mei 2020 heeft het Research Institute for Tropical Medicine - Biological Risk Management Office
(RITM - BRMO) van de Filipijnen een facebook live webinar georganiseerd over COVID-19: Biosafety & Biosecurity Aspects and Resources. Deze cursus werd verzorgd door Bureau Biosecurity.
Korte beschrijving cursus
Met de huidige COVID-19 pandemie zijn veel laboratoria bezig met het verwerken van monstermaterialen en diagnostiek, maar vindt er ook onderzoek plaats naar een vaccin tegen SARS-CoV-2. Met betrekking tot veilig werken (biosafety) met SARS-CoV-2 zijn diverse documenten en richtlijnen gepubliceerd van onder meer het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu), WHO en CDC (Centers for Disease Control and Prevention). Tijdens de presentatie worden de belangrijkste bioveiligheidsaspecten toegelicht. Ten slotte zullen verschillende biosecurity aandachtspunten van werken met een hoogrisico ziekteverwekkers behandeld worden.
Bekijk de cursus: https://www.facebook.com/RITMBRMO/videos/2638941766424803/ (video begint op 8:20)
De RITM-BRMO heeft ook andere cursussen over COVID-19: https://www.facebook.com/pg/RITMBRMO/videos/
General Information
|
WHO |
Advice on the use of masks in the context of COVID-19 https://www.who.int/publications/i/item/advice-on-the-use-of-masks-in-the-community-during-home-care-and-in-healthcare-settings-in-the-context-of-the-novel-coronavirus-(2019-ncov)-outbreak |
|
WHO |
Medical certification, ICD mortality coding, and reporting mortality associated with COVID-19 https://www.who.int/publications/i/item/WHO-2019-nCoV-mortality-reporting-2020-1 |
|
WHO |
COVID-19 Parenting - Structure up https://www.who.int/publications/m/item/covid-19-parenting---structure-up |
|
WHO |
COVID-19 Parenting - Tips for children with disabilities https://www.who.int/publications/m/item/covid-19-parenting-children-with-disabilities |
|
WHO |
COVID-19 Parenting - Keep calm and manage stress https://www.who.int/publications/m/item/covid-19-parenting-keep-calm-and-manage-stress |
|
WHO |
COVID-19 Parenting - Learning through play https://www.who.int/publications/m/item/covid-19-parenting-learning-through-play |
|
WHO |
COVID-19 Parenting a new baby https://www.who.int/publications/m/item/covid-19-parenting-a-new-baby |
|
WHO |
COVID‑19 strategic preparedness and response: Monitoring and evaluation framework https://www.who.int/publications/i/item/monitoring-and-evaluation-framework |
|
WHO |
COVID-19 Parenting - Keeping children safe online https://www.who.int/publications/m/item/covid-19-parenting-keeping-children-safe-online |
|
WHO |
COVID-19 Parenting - Keep calm and manage stress https://www.who.int/publications/m/item/covid-19-parenting-keep-calm-and-manage-stress |
|
JHU |
COVID-19 Planning Guide and Self-Assessment for Higher Education |
|
JHU |
Health Security Self-Assessment Calculator |
|
JHU |
Higher Education Planning Tool |
|
ICGEB |
ICGEB COVID-19/SARS-CoV-2 Resource Page |
|
Various |
|
|
NASEM |
Societal Experts Action Network (SEAN) of the National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine (NASEM): A Guide for Decision Makers using Data to Understand the Extent and Spread of COVID-19 |
|
Other Info |
|
|
CBW Events |
COVID-19 impact report number 1 (10 June 2020) - The Biological Weapons Convention and responses to disease http://www.bwpp.org/documents/covidreports/COVID-19_impact-02.pdf |
|
CBW Events |
COVID-19 impact report number 2 (17 June 2020) - Distinguishing deliberate disease from natural events or accidental releases http://www.bwpp.org/documents/covidreports/COVID-19_impact-02.pdf |
|
CBW Events |
COVID-19 impact report number 3 (24 June 2020) - BWC Article VII and Article X discussions relevant to disease outbreak response http://www.bwpp.org/documents/covidreports/COVID-19_impact-03.pdf |