In de wereld van opkomende technologieën, zoals synthetische biologie, nanotechnologie en nanobiotechnologie, wordt Safe-by-Design een steeds gangbaarder begrip. Het gaat hierbij om het meewegen van veiligheid in een zo vroeg mogelijk stadium van product- en procesontwikkeling. Veiligheid gaat daarbij ook over het voorkomen van misbruik van risicovolle ziekteverwekkers en de kennis en technologieën daaromtrent, oftewel biosecurity.
Biosecurity omvat de maatregelen, richtlijnen, technologieën en praktijken die gebruikt worden om pathogenen, toxines en gevoelige technologieën en gerelateerde apparatuur te beschermen tegen ongeoorloofde toegang, verlies, diefstal, misbruik of opzettelijke vrijlating[i]. In het kader van biosecurity is het zaak voorafgaand aan je werkzaamheden met risicovolle ziekteverwekkers na te gaan of biosecurity in het geding is. Safe-by-Design kan toegepast worden als een integrale en vooruitkijkende manier om veiligheid in een zo vroeg mogelijk stadium mee te wegen in de ontwikkeling van biotechnologische producten en processen. Biosecurity en Safe-by-Design gaan dus hand in hand, aangezien beiden gericht zijn op het preventief handelen om veiligheidsrisico’s, zowel safety (het beschermen van mens en milieu tegen gevaarlijke ziekteverwekkers) en security (het voorkomen van misbruik), zo klein mogelijk te maken.
Een mooi voorbeeld van de toepassing van Safe-by-Design en biosecurity is de iGEM competitie[ii]. Biosafety en biosecurity zijn een belangrijk veiligheidsonderdeel van de competitie, waarin studententeams proberen maatschappelijke problemen op te lossen met een ontwerp gebaseerd op synthetische biologie[iii]. Een deelnemend studententeam uit Wageningen introduceerde in 2019 “Xylencer”, een nieuw idee om de plantenziekte Xylella, veroorzaakt door een bacterie, tegen te gaan[iv]. Vanaf de beginfase is biosafety en biosecurity meegenomen in het biologische ontwerp. Zo is er is bijvoorbeeld gekozen voor een bacteriofaagtherapie, die alleen de Xylella veroorzakende bacterie bestrijdt. Dit voorkomt ongewenste verspreiding (biosafety), maar zorgt er ook voor dat de bacteriofaagtherapie niet gemakkelijk misbruikt kunnen worden. Daarnaast zijn de bacteriofagen voorzien van een kill switch[v], waarmee de bacteriofaag zichzelf na een bepaalde tijd doodt. Tevens is er gekozen voor een niet-pathogene bacterie om de bacteriofagen te produceren. Al deze aspecten in dit Safe-by-Design ontwerp reduceren de biosafety én biosecurity risico’s sterk. Naast dit voorbeeld, zijn er vele andere iGEM teams die ook met een ontwerp-bril op nagedacht hebben over biosafety en biosecurity in synthetische biologie.
Binnen het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) wordt er gewerkt aan biosafety, biosecurity en Safe-by-Design. Hoewel de begrippen biosecurity en Safe-by-Design steeds gangbaarder worden, zijn deze begrippen nog relatief abstract en weinig ingeburgerd in de onderzoekswereld. Het RIVM is betrokken bij verschillende initiatieven om hier meer bekendheid aan te geven. Zo is het RIVM lid van de “biosafety committee” van de iGEM-organisatie[vi], waar gestimuleerd wordt om biosafety en biosecurity aspecten te verweven met de Safe-by-Design aanpak in de iGEM projecten. Ook op het gebied van onderwijs wordt geprobeerd de onderwerpen Safe-by-Design en Biosecurity gezamenlijk neer te zetten. In het ontwikkelproces van praktische tools vullen het gedachtegoed van Safe-by-Design en dat van Biosecurity elkaar goed aan. Zo geldt ook voor veiligheid de RIVM slogan “De zorg van morgen begint vandaag”.