Welke gevaren brengt het werken met hoogrisico pathogenen met zich mee? Zijn medewerkers in alle lagen van de organisatie zich bewust zijn van deze risico’s en van de maatregelen die getroffen kunnen worden? Hoe is het gesteld met de veiligheidscultuur binnen uw organisatie?

Medewerkers die zich bewust zijn van de biosecurity risico’s, zullen hier ook naar handelen. Voor het slagen van zowel biosafety- als biosecuritybeleid in een organisatie zijn functiegroepen zoals biologische veiligheidsfunctionarissen, veiligheidskundigen, arbeidshygiënisten, laboratorium medewerkers, de beveiliging, ICT-medewerkers, het (hoger) management en de bedrijfshulpverleners belangrijk. Bewustwording van medewerkers in alle lagen van de organisatie op het gebied van biosecurity is essentieel om afwijkende situaties op de werkplek te signaleren die mogelijk een bedreiging vormen voor de organisatie of maatschappij. Als medewerkers inzien wat het gevaar is, gaan ze er vanzelf naar handelen en vallen afwijkende situaties op.

Goed opgeleide medewerkers

Bewuste, goed opgeleide medewerkers zijn een belangrijke schakel voor de veiligheidscultuur in een organisatie. Het is daarom belangrijk dat de organisatie investeert in opleiding en bewustwording. Afhankelijk van de taken en de functie moet een medewerker de juiste competenties en vaardigheden hebben om werk met hoogrisico materiaal veilig uit te voeren, en zich bewust zijn van de gevaren en risico’s die bij dit werk horen. Biosafety en biosecurity gaan hier hand in hand: veilig werken en werk beveiligen om zowel incidenten als moedwillig misbruik te voorkomen.

Daarom is het van belang dat naast biosafety, ook de pijlers van biosecurity en de gedragscode biosecurity (KNAW) worden opgenomen in het inwerktraject van medewerkers. Elke biosecurity pijler geeft inzicht in andere typen kwetsbaarheden, en ze zijn alle acht noodzakelijk voor een solide biosecuritybeleid. Het is raadzaam om biosecurity periodiek bij medewerkers onder de aandacht brengen, door bijvoorbeeld veiligheid tot een aanvullend onderdeel maken van de beoordelingssystematiek van medewerkers of door geregeld incidenten te trainen en oefenen.

Veiligheidscultuur

Een veilige werkomgeving is een prettige werkomgeving. Een gezonde veiligheidscultuur waarin medewerkers elkaar aan durven te spreken is van belang voor biosecurity. Train medewerkers in het geven en ontvangen van feedback, en moedig medewerkers aan om te durven signaleren. Zorg dat medewerkers weten bij wie ze terecht kunnen indien ze zaken willen aankaarten en signaleren, denk aan een integriteitsprogramma, een integriteitspersoon of een vertrouwenspersoon.

Integriteit is erg belangrijk: zorg dat medewerkers integer handelen en weten hoe om te gaan met gevoelige informatie. Medewerkers moeten, afhankelijk van het biosecurityvraagstuk, terecht kunnen bij de relevante experts in de organisatie, of bij een onafhankelijk persoon waar de medewerker afwijkend gedrag of afwijkende situaties kan melden. Daarom is het van belang dat de verantwoordelijkheden voor de verschillende aspecten van biosecurity duidelijk zijn belegd en onderling afgestemd binnen de organisatie, en duidelijk zijn gecommuniceerd naar de medewerkers.

Waar te beginnen?

Het onder de aandacht brengen van biosecurity kan op veel manieren. De manier waarop kan verschilllen per doelgroep in de organisatie. Voor medewerkers op een laboratorium is het van belang dat biosecurity wordt opgenomen in het algemene inwerkprogramma, en dat periodiek aandacht wordt besteed aan de securityaspecten van het labwerk. Bewustwording is belangrijk voor alle type labwerkzaamheden en voor alle medewerkers in een laboratorium, dus niet alleen het werken met hoogrisico materiaal. Bureau Biosecurity heeft verschillende middelen, waaronder magneetkaarten met prikkelende spreuken en de ‘tien security geboden’,  postkaarten en eppendrijvers om medewerkers op de werkvloer aan biosecurity te herinneren.

Om bewustwording voor biosecurity management te vergroten, heeft Bureau Biosecurity verschillende online tools ontwikkeld. Bureau Biosecurity heeft met een groep experts de biosecuritytoolkit ontwikkeld, waarin een quickscan en een uitgebreidere kwetsbaarheidsanalyse aangeboden wordt. Deze tools kunnen uw organisatie helpen om kwetsbaarheden en aandachtsgebieden te inventariseren, waarop uw organisatie biosecurity kan verstevigen. Daarnaast zijn er een verscheidenheid aan nationale en internationale documenten die kunnen helpen met het verstevigen van biosecurity, waaronder het  ‘laboratory biorisk management’ document van de CEN (CWA15793).

Voorlichtingsmateriaal op maat

Naast algemene middelen, kan Bureau Biosecurity helpen voorlichtingsmateriaal op maat te maken. Wij organiseren onder andere lezingen, workshops en een jaarlijkse netwerkdag. Neem contact op met Bureau Biosecurity bij vragen of suggesties: biosecurity@rivm.nl

Lijst met good practices die ter inspiratie kunnen dienen:

• Om awareness te vergroten, kun je veiligheid tot een aanvullend onderdeel maken van de jaargesprekken met medewerkers.
• Ondersteuning van awareness, door bijvoorbeeld E-learning-, intranet- en stickercampagnes, kan het bereik verbreden en het resultaat vergroten.
• Controleer en handhaaf de gemaakte afspraken en regels met betrekking tot security.
• Analyses en evaluaties gebaseerd op incidentregistraties en andere meldingen, bieden inzichten die de moeite waard zijn om tijdens een afdelingsoverleg of training met de medewerkers te communiceren.
• Cijfers over veiligheid en de resultaten van de analyses worden meegenomen in het jaarverslag. Zo is voor iedereen duidelijk welke onderdelen aandacht vragen voor het nemen van verbetermaatregelen.
• Communicatie over prestatie van verschillende afdelingen over de afdelingsgrenzen heen.
• Scorekaarten per afdeling leiden tot een positieve concurrentie die een actieve betrokkenheid stimuleren.
• In navolging op een awareness-campagne is het belangrijk om het thema levend te houden onder de medewerkers. Het kost enige inspanning om de aandacht voor en bewustwording van risico's op pijl te houden. Aangezien veiligheidsmaatregelen (hoe je het werk doet) vaak als minder belangrijk worden gezien dan het uitvoeren van de hoofdtaken (dat je het werk doet), is het essentieel dat de aandacht voor 'hoe je het werk doet' niet wegzakt.
• Het ontwikkelen en uitrollen van verschillende e-learning modules binnen de organisatie heeft tot doel om de competenties van de werknemers te vergroten en awareness te bevorderen. De trainingen dragen bij aan het algeheel bewustzijn van risico's in de werkomgeving maar geeft tevens handvatten hoe je in die omgeving te gedragen en wat te doen bij (bijna)incidenten. Een tweede doel van de e-learning is het melden van de (bijna)-incidenten. Aan de hand van waargebeurde casussen wordt de cursist bewust gemaakt van het nut en de noodzaak van bepaalde gedragsregels en de bijdrage die zij kunnen leveren aan het veiligheidsniveau.