Internationaal zijn er verschillende verdragen die als doel hebben wereldwijde verspreiding van gevoelige goederen te reguleren. Tot deze gevoelige goederen behoren onder andere risicovolle biologische agentia.
Nederland heeft diverse internationale verdragen ondertekend en is aangesloten bij verschillende exportcontroleregimes. Deze verdragen en regimes zijn gericht op het reguleren van wereldwijde verspreiding van gevoelige goederen, zoals militaire goederen en dual-use goederen. Zie ook de website van de Rijksoverheid over wetten, verdragen en internationale afspraken ten aanzien van export strategische goederen.
Er bestaan diverse internationale lijsten en overzichten met biologische agentia in relatie tot biosecurity, zoals de ‘EU export control list’ en de ‘Australia Group List’. Hierop staan biologische agentia en technologieën waarvoor een vergunning vereist is voor uitvoer buiten de EU (Europese unie).
Daarnaast zijn er ook verschillende internationale samenwerkingsverbanden en programma's actief zoals de Global Health Security Agenda (GHSA), Global Partnership Against the Spread of Weapons and Materials of Mass Destruction en de Global Biosecurity Dialogue. Deze programma's hebben tot doel om bioveiligheid inclusief biosecurity wereldwijd te bevorderen.
BTWC
De Biologische en Toxine Wapenconventie (BTWC) is een verdrag dat de ontwikkeling, de productie en het aanleggen van voorraden van biologische en toxine wapens verbied. Het verdrag regelt ook de vernietiging van deze wapens.
De BTWC werd in 1972 gesloten tussen Groot-Brittannië, de VS en de Sovjet-Unie en is in 1975 in werking getreden. Het verdrag, dat door 183 landen wordt erkend en aanvaard, verbiedt het bezit, gebruik en ontwikkeling van biologische en toxine wapens. De BTWC was het eerste multilaterale ontwapeningsverdrag dat de productie en het gebruik van een gehele categorie wapens verbood en nog steeds is het verdrag één van de hoekstenen van de multilaterale non-proliferatie en ontwapeningsarchitectuur. In 1978 is de Ontwapeningsconferentie voor het verdrag opgericht door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Dit is het enige multilaterale onderhandelingsforum voor ontwapening van de internationale gemeenschap. De ontwapeningsconferentie is gezeteld in Genève en er vinden jaarlijks twee bijeenkomsten plaats: Meeting of State Parties (MSP) en Meeting of Experts (MXP).
Betekenis voor Nederland
Nederland heeft het BTWC verdrag op 10 april 1972 getekend. Het verdrag is geïmplementeerd in Nederlandse wetgeving op 25 maart 1981 in het Uitvoeringswet Verdrag Biologische Wapens. In deze wet is het BTWC verdrag overgenomen waarbij geldt dat het een ieder (in Nederland) verboden is biologische agentia te ontwikkelen, te produceren, in voorraad te hebben of op enigerlei andere wijze te verwerven of te bezitten. Nederland is permanent vertegenwoordigd op de Ontwapeningsconferentie door de Nederlandse ontwapeningsambassadeur.
Meer informatie
UNSCR 1540
UNSCR 1540 is de resolutie die door de United Nations Security Council is aangenomen. In deze resolutie worden de besluiten beschreven die zijn genomen om proliferatie van nucleaire, chemische en biologische wapens te voorkomen.
Proliferatie van nucleaire, chemische en biologische wapens kan een gevaar vormen voor internationale vrede en veiligheid. In UNSCR 1540 wordt dit gevaar erkend en bevestigd. Resolutie 1540 is in 2004 aangenomen door de United Nations Security Council. In de UNSCR 1540 worden de besluiten beschreven die zijn genomen om proliferatie van nucleaire, chemische en biologische wapens te voorkomen. Onder deze besluiten vallen ook de middelen die zijn ontworpen om deze wapens toe te passen, zoals, onder andere, bommen, granaten, raketten en vuurpijlen.
Een voorbeeld van een van de besluiten zoals beschreven in UNSCR 1540 is dat alle staten zich moeten onthouden van het voorzien van enige vorm van ondersteuning aan ‘non-State actors’ die trachten om nucleaire, chemische en biologische wapens te ontwikkelen, verkrijgen, produceren, bezitten, vervoeren en over te dragen. Met ‘non-State actors’ worden hier individuen of entiteiten bedoeld die zich, met betrekking tot nucleaire, chemische en biologische wapens, niet aan de wet en regelgeving van welke staat dan ook houden.
De volledige UNSCR 1540 is terug te vinden op de website van de Verenigde Naties (VN) of is hier als pdf te downloaden.
Om de naleving van UNSCR 1540 te ondersteunen zijn vele internationale projecten en programma's beschikbaar die te vinden zijn in de 'Stimson's 1540 Assistance Support Initiative' database.
Betekenis voor Nederland
Nederland heeft deze resolutie van de VN geratificeerd, waarmee we ons verplichten aan de besluiten in de resolutie. In de besluiten staat onder andere dat Staten effectieve maatregelen nemen en handhaven om binnenlandse controles uit te voeren om de proliferatie van nucleaire, chemische of biologische wapens te voorkomen. De VN heeft in 2005 voor een 1540-matrix opgesteld dat als de belangrijkste methode gebruikt wordt om informatie te organiseren over de uitvoering van resolutie 1540 door de lidstaten. De 1540-matrix voor Nederland is te downloaden via de VN website.
Meer informatie
Europese dual-use verordening
In Verordening 2021/821, de dual-use verordening ook wel bekend als de EU (Europese unie) export controle lijst, staan internationale overeenkomsten en afspraken beschreven die de lidstaten van de EU (Europese Unie) in acht moeten nemen bij het afgeven van vergunningen betreffende goederen voor tweeërlei gebruik.
Vanwege de internationale veiligheid gelden strenge regels voor de export en doorvoer van dual-use goederen. Deze zijn gebaseerd op de Europese dual-use verordening, ook wel bekend als de EU export control list. Deze verordening geeft de verschillende verplichtingen weer voor export van dual-use goederen naar landen buiten de Europese Unie (EU). Voor het exporteren van dual-use goederen naar andere EU-landen is geen vergunning nodig. Voor deze landen geldt in principe een vrij verkeer van goederen. De goederen moeten wel een duidelijk civiel doel hebben en geen risico vormen voor de volksgezondheid, veiligheid of het milieu.
De Europese dual-use verordening moet voorkomen dat dual-use goederen na de export terechtkomen in wapens, of in machines om wapens te maken. De controle is onder meer gericht op producten die worden gebruikt voor de ontwikkeling en productie van massavernietigingswapens, zoals kernwapens, chemische of biologische wapens.
Betekenis voor Nederland
Deze Europese Verordening 2021/821 is rechtstreeks van kracht in Nederland. In de verordening staat een compleet overzicht van dual-use goederen waarvoor Nederlandse bedrijven, instellingen en burgers bij export een vergunning nodig hebben.
Meer informatie
Europese CBRN-actieplan
In oktober 2017 heeft de Europese Commissie een actieplan gelanceerd om de paraatheid tegen chemische, biologische, radiologische en nucleaire veiligheidsrisico's te verbeteren. Dit actieplan heeft tot doel de Europese samenwerking te versterken om de CBRN-veiligheid te versterken, met de nadruk op het voorkomen, voorbereiden op en reageren op CBRN-dreigingen en terroristische aanslagen.
Het actieplan heeft de volgende vier doelstellingen:
- De toegankelijkheid van CBRN-materialen verminderen
- Zorgen voor een robuustere paraatheid voor en reactie op CBRN-beveiligingsincidenten
- Versterking van sterkere interne-externe verbindingen in CBRN-beveiliging met belangrijke regionale en internationale EU (Europese unie)-partners
- Onze kennis over CBRN-risico's vergroten
Dit actieplan 2017 bouwt voort op de werkzaamheden die in de EU zijn gestart met het CBRN-actieplan 2010-2015. Het lost de hiaten op die bij de uitvoering zijn vastgesteld en houdt rekening met opkomende bedreigingen. Op EU-niveau heeft het actieplan 2010-2015 geleid tot een beter begrip van de dreiging, meer informatie-uitwisseling (ontwikkeling van een CBRN-E-woordenlijst en opname van CBRN-incidenten in het European Bomb Data System) en verwezenlijkingen zoals de ontwikkeling van een EU-trainingsinfrastructuur.
Het EU CBRN-actieplan werd in december 2009 door de EU aangenomen en had tot doel de CBRN-beveiliging in de hele EU te versterken. Op basis van een allesomvattende aanpak was het algemene doel van het actieplan het verminderen van de dreiging van en schade door CBRN-incidenten van accidentele, natuurlijke en opzettelijke oorsprong, met inbegrip van terroristische daden.
Betekenis voor Nederland
Nederland is actief betrokken bij beide CBRN-actieplannen. Binnen het CBRN-actieplan 2010-1015 heeft Nederland samen met enkele andere EU-lidstaten deelgenomen aan actie B2 (verbetering biosecurity). Het opgestelde document over de uitvoering van actie B2 (maart 2014) is een richtlijn die is opgesteld om de lidstaten te helpen actie B2 uit te voeren en ze in overeenstemming te brengen met resolutie 1540 van de VN-Veiligheidsraad (UNSCR 1540) en het Biologische en Toxine Wapenverdrag (BTWC). De lidstaten die bij deze actie betrokken waren, zetten hun werk als European Biosecurity Regulators Forum (EBRF) voort.